Frjálst fall skoðana á efnahagsmálum

Sælir kæru lesendur 

Eiginlega átti þetta aðeins að verða smá pistill um ummæli seðlabankastjóra Kanada því G. Tómas Gunnarsson skrifaði mjög svo athyglisverðan pistil um ummæli þessa manns (Fyrrverandi seðlabankastjóri). En eftir lestur Morgunblaðsins í dag sé ég að margir virðast haldnir ofurtrú á mátt spámanna og forræðis í hugsun manna,- eftirá! - því lengdist pistillin.

En áður en ég byrja pistilinn langar mig að benda mönnum á nýja grein sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra Íslands. Einar Kristinn Guðfinnsson segir margt gott hér í: Rétturinn til að nýta eigin fiskistofna. Takið vinsamlegast eftir þessari setningu Einars -

Nálægð í tíma við sjálfstæðisbaráttuna og hugsjónir hennar átti mikinn þátt í því hversu víðtæks stuðnings almennings naut sú ákvörðun ráðamanna árið 1958 að færa fiskiveiðilögsögu Íslendinga út í tólf mílur

 

Orðið nálægð er hér afar mikilvægt, því nú er það fjarlægðin sem er að leika sjálfstæðishugsun margra Íslendinga grátt.    

Seðlabankar geta ekki séð fyrir kreppur og krísur

Hjá Tómasi skrifaði ég þetta: Ég er ansi hræddur um að þetta sé ekki rétt hjá seðlabankastjóranum og að gamla lögmálið gildi áfram. Seðlabankar geta ekki séð svona kreppur fyrir því þá væru þær ekki kreppur heldur einungis verkefni á borð við annan daglegan rekstur. Raunverulekinn er sá að enginn gat séð þetta fyrir, því ef allir hefðu séð þetta fyrir þá værum við öll betur sett í dag og það væri engin fjármálakreppa í gangi núna, en svo er alls ekki. Þetta er alltaf sagt um allar kreppur og krísur sem koma. En það sem kanski á betur við hér er það að seðlabankastjórinn ÓTTAÐIST kreppu. En það er allt annað en að sjá hlutina fyrir. Hann hefði aldrei getað tekið upp mótvægisaðgerðir byggðar á ótta sínum einum því þá hefði hann verið kominn út í spámennsku. Það er í raun miklu erfiðaða að spá fyrir um næstu 3 mínúturnar í fjármálaheiminum en að spá fyrir um veðrið, því veðrinu er alveg sama um hverju þú munt spá. En á fjármálamörkuðunum þá munu allir bregðast við spám og 900 miljón heilar, hver um sig með miljarða af hugsanamöguleikum, og sem hugsa á 400 tungumálum samtímis, munu einnig hefja aðgerðir einmitt byggðar á spá um framtíðina. Það var vegna þessa sem Isaac Newton gafst upp á hlutabréfabraski sínu í gamla daga því hann sagðist geta reiknað út gang himintungla og pláneta af miklu öryggi fyrir næstu þúsundir ára, en hann gat ekki reiknað út aðgerðir "hálf-brjálaðra öskrandi" manna í kauphöllum næstu þrjár mínúturnar. Svo Isaac Newton yfirgaf markaðinn og fór út í svartagaldur.

Þetta er víst svipuð saga í fleiri löndum. Hér í Danmörku eru sömu raddir uppi um að léttur aðgangur að lánsfé og lágir vextir hafi pumpað upp verð á húsnæði. Það er örugglega rétt. En fólk virðist ekki spá svo mikið í verðið þegar vextir eru lægri og verð er hærra því það horfir einungis á hvað það þarf að greiða af lánunum í hverjum mánuði. Svo þetta kom út á eitt. En svo hækka vextir aftur, sem þýðir að verðið fellur, og þá geta þeir sem keyptu á lágum vöxtum varla selt nema að tapa á kaupunum. Fasteignir eru eiginlega alveg gerómögulegar sem spákaupmennsku vara (speculation object) því þær geta orðið svo illa seljanlegar, og kostnaður við sölu svo afar hár (high transcation cost) að besta lausnin að mínu mati er að kaupa sér, eftir efni og aðstæðum, húsnæði til að búa í og gleyma svo verðinu og markaðinum og bara hafa það gott og hætta að hugsa um fasteignir. Þetta jafnar sig.

En þetta var alls ekki svona hérna í Danmörku því lætin urðu svo mikil þegar hækkanir voru í gangi að margir keyptu sér 2-3 íbúðir til að "græða" á þeim. En núna situr þetta sama fólk með 2-3 óseljanlegar íbúðir því markaðurinn er frosinn fastur og því í frjálsu falli. Þetta er ekki gott mál. En svona er þetta alltaf. Markaður er markaður og verðin breytast. En þessi kreppa sem er á fjármálamörkuðum hefði alls ekki þurft að verða svona slæm ef allt annað hefði ekki einnig komið fljúgandi í hausinn í fjármálaheiminum á sama tíma: sprenging í hrávöruverði, olíuverði, málmum  og matvælum plús allt það lausa og svo kom stóra loka-sleggjan og kýldi verðhrun á hlutabréfum ofan í hausinn á verðbréfamörkuðum. Það var summan af þessi öllu sem gerði þetta svona slæmt. Og svo er það sálfræðin, hún er stór þáttur hverrar krísu og sennilega einn af stærstu þáttum hverrar kreppu. Sálræn kreppa sem einnig Íslendingar upplifa í dag.

Það var enginn sem hafði jarðneskan möguleika á að sjá þetta allt fyrir. En já, svo sannarlega óttuðust menn að eitthvað svona myndi koma. En raunveruleikinn er þó 100 sinnum verri en svartsýnustu menn þorðu að "óttast".

Í Morgunblaðinu í dag skrifar Sveinn Halldórsson að Hagstjórn sé á villigötum

"við þurfum á öllu okkar besta fólki að halda til að finna lausnir á því að einstaklingar og fyrirtæki fái efnahagsumhverfi eins og best gerist í Evrópu"

 

Það er því ekki langt að leita fyrir Íslendinga því efnahagsumhverfi finnst varla betra en á Íslandi. Það er vegna þessa góða umhverfis að fjárfestingar hafa verið miklar á Íslandi, atvinnuleysi lægst af öllum löndum, atvinnuþáttaka mest miðað við öll lönd Evrópusambandsins, hagvöxtur sterkastur og kaupmáttaraukning mest undanfarin mörg mörg ár. Einnig eru framtíðarhorfur Íslands "öfundsverðar", eins og alþjóða-gjaldeyrissjóðurinn komst að orði við síðustu heimsókn sjóðsins til Íslands fyrir aðeins nokkrum vikum. Já öfundsverðar framtíðarhorfur. Ég vildi að þessu væri eins farið hérna hjá okkur í Evrópusambandinu, því hér er framtíðin alls ekki öfundsverð. Hér mun ESB eiga fullt í fangi með að koma í veg fyrir að sólarlag stærstu hagkerfa sambandsins dragi öll sæmilega heilbrigð lönd sambandsins með sér niður í niðurfall 25 ára getuleysis Evrópusambandsins í einmitt efnahagsmálum. Þó skal tekið fram að ESB hefur, mörgum til mikils léttis, ákveðið að leikskólabörn í ESB megi fá ókeypis eitt epli á dag, en eplin verða þó að koma frá ESB og fjármögnuð af ESB. Dönskum foreldrum er því mikið létt því hér sýnir ESB hversu gott sambandið er við þegnana. Án ESB var þetta ekki hægt.

Í Morgunblaðinu í dag skrifar Ragnar Önundarson

Um bókstafstrú og mistök í hagstjórn Sagt hefur verið að það sé hlutverk seðlabanka að fjarlægja veisluföngin þegar loks er farið að vera fjör í partíinu. Það brást og telst til mistaka

 

Já þetta er oft sagt. En það eru þó markaðirnir sjálfir sem munu leiðrétta sig innan ramma peningastefnunnar og þeir VERÐA einnig að gera það því seðlabankar geta ekki séð fyrir kreppur á mörkuðum. Seðlabankar vinna samkvæmt markmiðum og þau markmið eru að berjast gegn verðbólgu með öllum tiltækum vopnum. Markmið seðlabanka eru ekki að hugsa fyrir fólk. Þessvegna hafa fyrirtæki í Bandaríkjunum varla orðið kreppunnar vör því þau lærðu svo mikið í dot.com kreppunni. Þau eru með fulla kassa af eigin fé til umráða. Þau lærðu á hinn harða máta, en þau lærðu samt. Þetta verða fyrirtæki á Íslandi að læra, því bankar eru eins og regnhlífaleigur, þeir lána þér regnhlíf þegar sólin skín, en vilja fá hana aftur þegar það byrjar að rigna. Það er því best að eiga regnhlífina sjálfur - a.m.a.k. eina regnhlíf.

Ríkisstjónir eiga því ekki að freistast til að hjálpa veikustu þáttum atvinnulífs- og efnahagsmála almennt, því það tryggir aðeins að fjármunir munu renna til þeirra sem minnst hafa vit á rekstri og efnahagsmálum, sem minnst hafa fengið út úr peningunum og sem minnst kunna með þá að fara. Því ber að varast að fara í leik "sterka forsætisráðherrans" sem freistast til að sýna "aðgerðir og þrótt í verki" í stað þess að sýna þrótt aðgerðarvits og þrótt aðgerðarleysis þegar við á, því bestu verk sögunnar eru oft þau verk sem aldrei voru unnin. Góður hag- og fyrirtækjarekstur felst oft í því að hægt er að vera ákaflega stoltur að því sem aldrei var gert. Það er ekki nóg að vera "duglegur og sterkur" ef allur dugnaðurinn fer í að vinna efnahag og fyrirtæki sínu illa og ef til vill einnig landi sínu miður vel með því að sýna "þrótt aðgerða" sem á að bjarga "þeim veiku".

Í Morgunblaðinu í dag skrifar Þröstur Ólafsson

"að Íslendingar hefðu ekki átt að fara út í nýtingu orkuauðlinda sinna - og það eina sem þeir geti gert til að koma stöðugleika á gengi íslensku krónunnar sé að gefa út yfirlýsingu um að Ísland gangi í Evrópusambandið. Hann segir ennfremur að "Ef stjórn- málamenn treysta sér ekki til þess (GR; að ganga í ESB), verður að afnema frjálst gengi krónunnar og takmarka frjálsa fjármagnsflutninga milli Íslands og útlanda."

 

Þetta er hægt að þýða svona:

1) Norðmenn hefðu aldrei átt að fara út í nýtingu orkuauðlinda sinna. Það sé að koma þeim í koll núna og það eina sem þeir geta gert til að koma stöðugleika á gengi norsku krónunnar sé að gefa út yfirlýsingu um að ganga í Evrópusambandið. Mamma galdraðu !

En hvað með gengi evru? Hvað ætti Evrópusambandið að gera til að koma á stöðugleika í gengismálum evru? Eins og flestir gera sér EKKI grein fyrir þá er evra búin að vera leiksoppur spákaupmennsku gjaldeyrismarkaða undanfarin ár. Evra er bóla gjaldeyrismarkaða. Eftir að hafa fallið 30% þá hækkaði hún um meira en 100% gangvart stærsta gjaldmiðli heimsins. Hvar er stöðugleikinn? Jú, hann er að finna í atvinnuleysistölum Evrópusambandsins og í stöðugleika afburða lélegs hagvaxtar í ESB í 25 ár. Hvoru tveggja ömurlegar hagstærðir og gersamlega óviðunandi ástand fyrir þegna ESB sem núna eru alltaf að verða fátækari og fátækari miðað við Bandaríkjamenn og Íslendinga. Þetta er stöðugleikinn. 25 ár full af engu. Vilja Íslendinga tak þátt í þessu engu?

2) Handafl í gengisskráningu krónu (gamla aðferðin): Verðbólgan er þarna og það er verið að vinna að því að ná henni niður með háum stýrivöxtum. Hvernig hún kom skiptir ekki máli því hún er hér, hefur einnig komið til allra annarra landa sem hafa verið að aðhafast eitthvað að ráði, og til allra þeirra landa sem eru ekki að fækka sér í mannfjölda eða sem eru stöðnuð. Ef Íslendingar fjölga sér um 2% á ári þá má allavega gera ráð fyrir að verðbólga verði að minsta kosti 2%. Það er enn mikið púður i tunnunni á Íslandi, og meira en víðast annarsstaðar í hinum vestræna heimi, verið þrátt fyrr allt ánægð með það.

Lettland, er núna með 16,5% verðbólgu, Búlgaría með 14,4%, Litháen með 12,4% (ESB lönd). Kína, Indland, Brasilía og Tyrkland eru einnig með mikla verðbólgu. Brasilía er með 13% stýrivexti og stýrivextir í Tyrklandi eru enn hærri en á íslandi eða 16,75%. Lúxemburg og Belgía eru með um 6% verðbólgu og því neikvæða vexti eins og er því þau hafa jú ekkert að segja um stýrivexti myntbandalagsins. Sjálft elliheimilið ESB er með 4% verðbólgu í heild.

Að taka handaflið í notkun mun þýða flótta allra fjármuna úr þjóðfélaginu. Þið þyrftuð því einnig að loka dyrunum til umheimsins. Þá gætuð þið labbað um á lakkskónum um tóma kauphöll, kassar allra væru eins galtómir og á hausnum eins og þeir voru á handaflsárunum. Þetta yðri sannkölluð handsprengja eins og Eyþór Arnalds svo réttilega nefnir á blogg sínum.

Það er ekkert atvinnuleysi á Íslandi, það er ennþá meiri hagvöxtur á Íslandi en í flestum öðrum löndum, kaupmáttur er góður þrátt fyrir rýrnun vegna gengisfalls. Allar afurðir frá Íslandi eru eftirspurðar á mörkuðum, og útflutningur blómstrar vegna þeirra góðu fræja sem sáð var á undanförnum árum. Eina sem er að er verðbólga og afleiðingar alþjóðlegrar fjármálakreppu. Þið vilduð kanski óska ykkur verðhruns á fiskmörkuðum sem kallaði alltaf á hand- og heimagerðar gengisfellingar á handaflsárunum og væruð kanski fegin endurkomu Fjallfossa Bæjarlækja fjármagns skattgreiðenda í ekki neitt. Núna er virk mynt landsins að afrugla of hátt gengi krónunnar, það tekur smá tíma, en árangurinn verður vonandi góður. Þetta kemur.

Já Seðlabankinn er með verðbólgumarkmið. Þetta er markmið og ekki náttúrulögmál. Þýski seðlabankinn náði í 50% tilfella markmiðum sínum á 20 árum frá 1980-1999. Seðlabanki evrópusambandsins er núna með verðbólgu 100% yfir markmiðum bankans og mun verða yfir þeim næstu 2 árin. Íslenska krónan var sett frjáls árið 2001. Stöðugleiki gengismála er langhlaup og ekki spretthlaup. Þetta kemur.

Í Morgunblaðinu í dag skrifar Gauti Kristmannsson um það sem hann kallar Krónuskatturinn. Að þetta sé auka skattur á Íslendinga og refsing fyrir að standa utan Evrópusambandsins - og að launþegar sitji í súpunni með hæstu vexti á Vesturlöndum og hæsta verðlag á Vesturlöndum.

Þó svo að vextir séu lægri núna viða í ESB, vegna þess að verðbólga er lægri, þá þýðir það ekki sjálfkrafa lága vexti til atvinnulífs og almennings. Bankar þurfa núna að vinna inn það sem tapast hefur og sem er að tapast og á eftir að tapast í formi aukins vaxtamismunar á innlánum og útlánum. Þessir lægri stýrivextir skila sér alls ekki alltaf út í smásölubankana því bankar hafa frjálsar hendur um verðlagningu peninga. Þessvegna þurfa byggingameistarar og verktakar í Danmörku t.d. að greiða allt að 12-14% vexti á rekstrarlánum í þessum 4,25% stýrivöxtum. Þetta hefur oft verið enn verra. Árið 1992 var verðbólga 2,1% í Danmörku. Stýrivextir voru 9,5-11,5%. Vextir á húsnæðislánum voru allt að 7-10%. Ekkert fjármagn var að fá neinsstaðar. Þetta var svona af tillitssemi við fastgengisstefnu dönsku krónunnar því einkaseðlabanki Þýskalands í Evrópu (Deutsche Bundesbank a la ECB) var í vondu skapi og stjórnaði stýrivöxtum alls ESB svæðisins með fjarstýringu. Þetta voru gleðiár fastgengisins og brjálsemishugmynda ESB um myntbandalag framtíðarinnar. Atvinnuleysi var þarna um 12% og stýrivextir sænsku krónunnar voru hækkaðir upp í 500% til að verja einhliða bindingu brjálseminnar við ECU, sem er fyrirrennari EURO. Já 500% stýrivextir í Svíþjóð í nóvember 1992. Þá var nú gaman.

Tengt efni: 

Evra fellur 12,2% á 7 vikum 

The Bank must act to end the euro’s wild rise

EU population forecasts

Staða Lissabon 2000 markmiða Evrópusambandsins

Ónýtir gjaldmiðlar

German Bundesbank annual target ranges missed around fifty percent of the time in Germany in the 1980s and 1990s

Gullna hliðið lokast - gengishrun evru yfirvofandi?

Athugasemdir

[Predikarinn - Cacoethes scribendi , 14.9.2008 kl. 23:50]

Sæll kæri Gunnar Albert.

Hjartans þakkir fyrir góðan pistil, sem veitir innsýn í þessa Evruumræðu sem flesta þá sem hana fóðra skortir tilfinnanlega, í glýjunni sem þeir hafa fyrir sýn sinni.

[Helgi Jóhann Hauksson, 15.9.2008 kl. 12:55]

Svona ofstopabull og vísvitandi rangfærslu-áróður veldur mestu um þann vanda sem nú blasir við okkur Íslendingum þ.e. að byrgja okkur sýn til fyrirhyggju og framsýnar og gagna strax í ESB í kjölfar þess þegar EFTA-ríkin gengu í ESB.

Bullið og áróðurinn í höfundi þessa bloggs sannast best á því þegar hér er sífellt klifað á að lækkun evru gagnvart dollar sanni hve slæm evran sé en ekkert er ályktað af hinu gagnstæða því að evran hefur rokið langt fram úr dollar í mörg ár og hefur tekið sér stöðu tugum prósenta yfir dollar. Sjálfur teldi ég eðlilegast að langtíma jafnvægi væri við að dollar og evra héldust nokkurn vegin í hendur.

[Sigbjörn. (IP-tala skráð) 15.9.2008 kl. 14:00]

Ég vildi bara kvitta fyrir mig og þakka fyrir gott blogg.

Kveðja frá Spáni (eins og er)

[Sigurjón Pálsson (IP-tala skráð) 15.9.2008 kl. 21:00]

Þakka yfirvegaðar og gagnmerkar umfjallanir um Evrópumálin og Evru málin undanfarið þar sem nýtt sjónarhorn er sýnt.

 

Eftir gegnumlesturinn fann ég reyndar hvergi ofstopa, nema ef vera kynni í athugasemdum tvö og þrjú. 

Skrítið! 

[Gunnar Rögnvaldsson, 15.9.2008 kl. 22:19]

Ég þakka Scribendi, Sigbirni, Kristinni og Sigurjóni fyrir innleggin.

Kristinn, ég er ekki nógu vel að mér í því sem þú nefnir þarna og get því ekki komið inná það. En ég veit að þetta er þér, og mörgum öðrum, mikið hjartans mál og vona því að það sé hlustað á rök ykkar í þessum málum.

Kveðjur

[Árni Gunnarsson, 16.9.2008 kl. 00:48]

Þessi ályktun Kristins er hafin langt yfir rómantík og hjartans mál. Þetta er spurning um vísindamenn sem hanga eins og hundar á roði á prinsippinu. Það er þeim óbærileg tilhugsun að játa mistök sem varað hafa í aldarfjórðung og kostað íslensku þjóðina þúsundir milljarða! Kristinn nefndi reynslu úr Barentshafinu þar sem tekist hefur að fimmfalda aflann með því einfaldlega að hætta öllu bulli um að geyma þorkinn í sjónum. Það hefur engum fiskifræðingum tekist.

En þetta með samstöðu þjóðarinnar í útfærslu fiskveiðilögsögunnar 1958: Hafið þið Einar Kr. ekki lesið Morgunblaðið frá árinu 1958 og hvernig Sjálfstæðisflokkurinn brást við þeirri ákvörðun?

Reyndar engin skemmtilesning.

Með kveðju,